Hoe ontstaat een vergoedingsrecht?
Vermogensverschuivingen tussen echtgenoten of geregistreerde partners kunnen plaatsvinden als er bijvoorbeeld met geld uit een erfenis (onder uitsluitingsclausule verkregen) wordt afgelost op een hypothecaire geldlening die is aangegaan voor de verwerving van het huis. De echtgenoot die met privé-geld door die aflossing heeft geïnvesteerd in de gemeenschap, heeft in beginsel recht op een vergoeding. Hoe moet die vergoeding dan berekend worden?
Berekening vergoedingsrechten
Vergoedingsrechten die zijn ontstaan na 1 januari 2012 worden berekend volgens de zogenaamde beleggingsleer. Dat betekent dat de vergoeding moet worden berekend gelijk aan de waardeontwikkeling van het goed waarin is geïnvesteerd. Bij aflossingen op een geldlening voor de woning rijst de vraag of bij iedere tussentijdse aflossing met privé-geld de waarde van de woning moet worden bepaald om uiteindelijk de hoogte van de vergoeding van iedere aflossing te berekenen. Lange tijd was hier onduidelijkheid over. Uit de wetsgeschiedenis blijkt echter dat de waarde van de woning bij iedere aflossing geen rol speelt. Om uiteindelijk de hoogte van de vergoeding te kunnen berekenen, moet er worden gekeken naar de verhouding tussen de waarde van de woning op het moment van aanschaf van de woning en de waarde bij uiteengaan.
Als de woning bij uiteengaan een lagere waarde heeft dan de aanschafwaarde dan krijgt degene die heeft afgelost met privé-geld minder terug dan het nominaal afgeloste bedrag. Negatieve waardeontwikkeling heeft dus ook effect op de hoogte van het vergoedingsrecht.
Praktijkvoorbeeld
Stel, man en vrouw kopen in 2013 een woning voor € 250.000. Zij zijn getrouwd in gemeenschap van goederen. Zij lenen € 200.000. In maart 2023 gaan zij scheiden en de woning is dan € 500.000 waard. De vrouw heeft in 2022 een erfenis onder uitsluitingsclausule ontvangen van € 100.000. Zij gebruikt € 75.000 om af te lossen op de hypotheek. Zij doet dat in december 2022.
Het ligt voor de hand om te denken dat de vrouw bij echtscheiding haar € 75.000 weer terug krijgt en niet meer of minder. Zij heeft dat bedrag immers vlak voor de echtscheiding geïnvesteerd in de woning.
De praktijk is echter anders. Immers, bij aflossingen moet worden gekeken naar de waarde van de woning op het moment van aanschaf en het vergoedingsrecht volgt de waardeontwikkeling van het huis.
De woning is inmiddels met 100% in waarde gestegen (en is nu dus € 500.000 waard). Dat betekent dat de investering/de aflossing van de vrouw ook met 100% in waarde is gestegen. De vrouw heeft daarom recht op € 150.000 in plaats van € 75.000. De vrouw heeft dus in een periode van ca. 3 maanden een rendement van 100% gehaald!
Hoe zit het met schenking middels kwijtschelding?
Stel, de hypothecaire geldlening uit het voorbeeld is aangegaan bij de ouders van de man. En in december 2022 schenken de ouders van de man aan de man € 75.000. De ouders van de man doen dit door van de hypothecaire geldlening € 75.000 kwijt te schelden onder uitsluitingsclausule. Heeft de man dan een vergoedingsrecht van € 150.000? Het antwoord is ja. Ook in zo’n situatie geldt dat er een vergoedingsrecht is ontstaan die de waardeontwikkeling van het huis volgt.
Oplossingen?
Als het voorgaande niet redelijk voelt, zijn er een aantal oplossingen. De wettelijke regeling van de vergoedingsrechten is van regelend recht. Het is dus mogelijk om daarvan af te wijken. Dat kan bij huwelijksvoorwaarden of bij echtscheidingsconvenant of op het moment dat de aflossing wordt gedaan. Maak duidelijke afspraken, zodat later niet de discussie ontstaat of wel of niet uitdrukkelijk is afgeweken van de wettelijke beleggingsleer.
Verder zou met een beroep op de maatstaven van de redelijkheid en billijkheid kunnen worden betoogd dat toepassing van de beleggingsleer in deze situatie (s) niet redelijk is.
Tot slot
Het voorbeeld is misschien extreem. Maar het geeft goed aan hoe het kan gaan en dat het dus belangrijk is om daarbij stil te staan en zaken goed te regelen, zowel tijdens het huwelijk als bij scheiding.
Heb je naar aanleiding van dit artikel hulp of advies nodig? Neem gerust contact op met Colina Tjabringa, specialist in familierecht. c.tjabringa@arslanenpartners.nl
